kourostatis's video: - Cyprus ancient tampouras and lyra instruments

Ένα από τα μουσικά όργανα της Κύπρου που είναι άγνωστα στις μέρες μας αλλά που επέζησε και μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, είναι και ο κυπριακός ταμπουράς ο οποίος είναι απόγονος της πανδώρας των Αρχαίων Ελλήνων ή του Βυζαντινού ταμπουρά. Στο Ακριτικό Έπος συναντούμε το όργανο αυτό πολύ συχνά, που φανερώνει ότι ο ταμπουράς ήταν αγαπημένο όργανο στα στρώματα του κυπριακού λαού και αυτός πρέπει να είναι και ο λόγος, που επέζησε μέχρι και τα πρόσφατα χρόνια. Από τα τραγούδια της αγάπης φαίνεται πόσο ο λαός προτιμούσε αυτό το όργανο, που χαϊδευτικά το αποκαλούσε και ταμπούριν: «Τον ταμπουράν μου "τσάκκισα", τζυρά, εις στην αυλή σου τζι' ακόμα εν τα κατάφερα να πάρω το φιλί σου» Με την πάροδο του χρόνου το όργανο χρησιμοποιήθηκε για συνοδεία χορών και τραγουδιών, όπου πολλές φορές παρουσιαζόταν και με άλλα όργανα μαζί. Ένα από αυτά ήταν και η λύρα, κάτι που διαψεύδει όσους υποστηρίζουν ότι στη Κύπρο δεν παιζόταν η λύρα. «Τζιαί πιάσ' εσού την λύρα σου, τζι' εγιώ τον ταμπουρά μου, να πα' να ξηφαντώσουμεν τζει κα' στης πεθθεράς μου» «Έμαθες τζιαί τον ταμπουράν, έμαθες τζιαί την λύραν, χαράς την τζείνην π' αγαπάς π' εν να 'σσιει τέθκοιαν μοίραν!» Αλλού πάλι ο ταμπουράς παρουσιάζεται με το βιολί και το παραγκουζέλλιν (παραμελωδία) να συνοδεύουν τα τραγούδια: «Η ταμπουρά τζιαί το βκιολί, τζιαί το παραγκουζέλλιν μεν σου γελά πως σ' α(γ)απά, τζιαί τζείνη 'μένα θέλει» Αλλού και πάλι βλέπουμε να παίζεται η λύρα μόνη της χωρίς συνοδία άλλου οργάνου : «Φέρτε μου τζείν' την λύραν μου, το αρκυρόν δοξάριν, να κάμω παίδκιους να περνούν, παίδενες να δκιαλλάσσουν» Πολλοί παραδοσιακοί μουσικοί θυμούνται στα χρόνια του μεσοπολέμου, σε πόλεις της Κύπρου, ταμπουρά με συνοδεία ταμπουτσιάς και ταμπουρά με συνοδεία μποτίλιας, που χτυπιόταν ρυθμικά με δύο κουτάλια τα οποία ήταν συνήθως μεταλλικά. Μέχρι πρόσφατα ο ταμπουράς μαζί με το βιολί αποτελούσαν την καρδιά της έγχορδης μουσικής του Κυπριακού λαού, τόσο στα τραγούδια του, όσο και στους χορούς. Μέσα από τα τραγούδια του Ακριτικού Έπους συναντούμε στίχους, που μας λέγουν πώς κατασκευαζόταν το όργανο και πώς παιζόταν: «Επήρεν το θαμπούριν του κι αποκατέστησέν το όφιων δεμάτια έσχισεν κι εποίησέν του κορδάς». Το πλήκτρο του ταμπουρά στην Κύπρο είναι από φτερό αρπακτικού πουλιού, κυρίως αετού ή γύπα. Ο Κύπριος μουσικός Γεώργιος Αβέρωφ αναφέρει ότι ο ταμπουράς είχε σχήμα μισού αχλαδιού, με ηχείο λίγο μεγαλύτερο από τη γροθιά ενός ανθρώπου με μακρύ λαιμό χωρισμένο σε διαστήματα. Χαρακτηρίζει τον παλαιό κυπριακό ταμπουρά [ίσως εννοώντας όχι το τωρινό λαγούτο] ως μικρογραφία του σημερινού μπουζουκιού. Και ο Γεώργιος Αβέρωφ συνεχίζει: «Στο μέσο της ηχητικής σανίδας έφερε την ηχητική οπή, που μόλις χωρούσε να περάσει ένα ρεβίθι, και στο άνω άκρο του λαιμού ήσαν τα «κλειδιά» όπου στερεώνονταν οι χορδές, για να χορδίζονται. Αυτές ήσαν τρεις ή τέσσερις. Ο ήχος του ταμπουρά ήταν λεπτός, αδύνατος και πολύ μαλακός, παραγότανε δε με πλήκτρο που ήταν κατασκευασμένο από ένα κατάλληλα επεξεργασμένο κομμάτι φτερού αετού, του γύπα ή στην ανάγκη και της γαλοπούλας κατάλληλα επεξεργασμένου». O κυπριακός ταμπουράς είναι φτιαγμένος από νεροκολοκύθα και έχει τελείως διαφορετικό σχήμα από αυτό που περιγράφει ο Γεώργιος Αβέρωφ. Είναι μακρόστενος με κοντό παχύ λαιμό, συνήθως με ανάγλυφα διακοσμητικά σχέδια, μεγαλύτερη ηχητική οπή, με πολλούς μπερντέδες και με δύο ή τρεις διπλές χορδές. Αυτός φαίνεται να είναι και ο πιο αρχέγονος ακριτικός κυπριακός ταμπουράς, ενώ ο άλλος να έχει εισαχθεί πιο πρόσφατα από τη Μικρά Ασία. Στην εποχή μας η ονομασία του «ταμπουρά» ξέπεσε στο «λαγούτο» με τη διαφορά ότι το λαγούτο έχει το βραχίονά του κολλημένο στο ηχείο του, ενώ ο ταμπουράς είναι ένα κομμάτι όλο το όργανο. Ο Κύπριος ο οποίος διέσωσε τη γλώσσα, τα ήθη και έθιμα του Βυζαντίου, διατήρησε και τον ταμπουρά στην εκδήλωση της καθημερινής κοινωνικής του ζωής. 'Ομως αφού το βιολί σιγά σιγά πήρε και στην Κύπρο την προτεραιότητα στη συνοδεία χορού και τραγουδιού, ενώ ταυτόχρονα το λαούτο ενεπτύχθη στη Δυτική Ευρώπη σε βαθμό, που είχε φθάσει την τελειότητα, υποχώρησε ο ταμπουράς μπροστά στο λαγούτο, με τον πιο γεμάτο ήχο του, και με την πάροδο του χρόνου επεκράτησε ως το κύριο όργανο συνοδείας στη Δημοτική Μουσική της Κύπρου. Σήμερα δεν παίζεται πια ούτε η λύρα αλλά ούτε και ο ταμπουράς στην Κύπρο. Πηγές: Πηγές της Κυπριακής Δημοτικής Μουσικής Πιερής Ζαρμάς Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου Λευκωσία, 1993 Κύπρος - Δημοτική Μουσική Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα 1999 Τα δημοτικά τραγούδια και οι λαϊκοί χοροί της Κύπρου. Γεώργιος Αβέρωφ, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου Λευκωσία, 2001 Η μουσική είναι από το δίσκο: Τραγούδια της Κύπρου - Kıbrıs'ın Sesi - Music of Cyprus 01) Σούστα 02) Kartal Οι δύο χοροί είναι ένα ταξίδι στο μουσικό παρελθόν της Κύπρου. O Panayiotis League plays Tampoura, lyra.